3 kwietnia 2018 r. weszła w życie ustawa z dnia 8 grudnia 2017 r. o Sądzie Najwyższym, która istotnie reorganizuje dotychczasowy system prawny.
Po pierwsze Sąd Najwyższy został rozbudowany o dwie nowe izby:
- Izbę Dyscyplinarną – do której właściwości należą przykładowo: sprawy dyscyplinarne sędziów Sądu Najwyższego, sprawy rozpatrywane przez SN w związku z postępowaniami dyscyplinarnymi prowadzonymi m.in. na podstawie ustaw: prawo o adwokaturze, o radcach prawnych, o notariacie. A ponadto sprawy sędziów i prokuratorów dotyczące przewinień dyscyplinarnych wyczerpujących znamiona umyślnych przestępstw ściganych z oskarżenia publicznego, kasacje od orzeczeń dyscyplinarnych i odwołania od orzeczeń sądów dyscyplinarnych I instancji w sprawach sędziów i prokuratorów oraz postanowień i zarządzeń zamykających drogę do wydania wyroku (art. 27 ustawy o SN);
- Izbę Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych – do której właściwości należy m.in. rozpatrywanie: skarg nadzwyczajnych (a więc kolejnej nowości wprowadzonej ustawą, o czym szerzej poniżej), protestów wyborczych i przeciwko ważności referendum ogólnokrajowego i konstytucyjnego, inne sprawy z zakresu prawa publicznego, w tym np. regulacji energetyki, ochrony konkurencji, telekomunikacji.
Po drugie, jak już wspomniano, wprowadzony został nowy środek zaskarżenia orzeczeń, a mianowicie skarga nadzwyczajna. Zgodnie z art. 89 § 1 ustawy o SN przysługuje ona od prawomocnego orzeczenia sądu powszechnego albo sądu wojskowego kończącego postępowanie w sprawie i może być wniesiona jeśli jest to konieczne dla zapewnienia praworządności i sprawiedliwości społecznej, a:
a) orzeczenie narusza zasady lub wolności i prawa człowieka i obywatela określone w Konstytucji
albo
b) orzeczenie w sposób rażący narusza prawo przez błędną jego wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie,
albo
c) zachodzi oczywista sprzeczność istotnych ustaleń sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego,
a dodatkowo orzeczenie nie może być uchylone lub zmienione z innym trybie nadzwyczajnych środków zaskarżenia, czyli np. nie jest dopuszczalne wniesienie skargi kasacyjnej zgodnie z przepisami KPC.
Katalog podmiotów uprawnionych do wniesienia skargi przewidziany został przez art. 89 § 2 i są to m.in. Prokurator Generalny, RPO, RPD, Rzecznik Finansowy, Prezes UOKiK.
Co do zasady, skarga nadzwyczajna może zostać wniesiona w terminie 5 lat od dnia uprawomocnienia się orzeczenia, a jeżeli od orzeczenia została wniesiona skarga kasacyjna bądź kasacja – w terminie roku od dnia ich rozpoznania (art. 89 § 3). Jednakże zgodnie z art. 115 § 1 ustawy o SN, w okresie 3 lat od dnia wejścia jej w życie skarga może być wniesiona od prawomocnych orzeczeń kończących postępowanie w sprawach, które uprawomocniły się po dniu 17 października 1997 r.
W każdym przypadku, od tego samego orzeczenia w interesie tej samej strony skarga może być wniesiona tylko raz (art. 90 § 1), a jej podstawą nie mogą być zarzuty, które były przedmiotem rozpoznawania skargi kasacyjnej albo kasacji przyjętej do rozpoznania przez SN (art. 90 § 2).
Nie jest jednak dopuszczalne wniesienie skargi nadzwyczajnej od wyroku ustalającego nieistnienie małżeństwa, orzekającego unieważnienie małżeństwa albo rozwód, jeżeli choćby jedna ze stron po uprawomocnieniu się takiego orzeczenia zawarła związek małżeński, oraz od postanowienia o przysposobieniu, a także w sprawach o wykroczenia i wykroczenia skarbowe.
Sąd Najwyższy może uchylić zaskarżone orzeczenie w całości lub w części i stosownie do wyników rozprawy orzec co do istoty sprawy albo przekazać sprawę do ponownego rozpoznania właściwemu sądowi, w razie potrzeby uchylając także orzeczenie sądu pierwszej instancji, albo umarzyć postępowanie. Skarga podlega oddaleniu, jeśli stwierdzony zostanie brak podstaw do uchylenia orzeczenia.
/JF/